Nieuws
Schoonheid is een gevoel Bron: Eindhovens Dagblad (18-09-2003)

Dikke billen, een buikje, kleine borsten. Er zijn maar weinig vrouwen die helemaal tevreden zijn met hun uiterlijk. Bijna driekwart van hen zou dan ook wel iets aan het lichaam willen veranderen. Psychologe Liesbeth Woertman waarschuwt: "Het schoonheidsideaal is nog nooit zo onrealistisch geweest als nu." Ze schreef een boek over de terreur van het uiterlijk.

Ze hekelt het hedendaagse schoonheidsideaal voor vrouwen: maatje 36 en minimaal cup C; dat krijgt Moeder Natuur maar zelden voor elkaar. "Om zo mager te worden als het huidige schoonheidsideaal voorschrijft moeten we ongezond weinig eten, als een waanzinnige bewegen en onze borsten vol laten spuiten met siliconen, anders krijgen we die wanverhouding tussen grote borsten en een smalle taille niet voor elkaar", zegt klinisch psychologe Liesbeth Woertman (49), auteur van het recent verschenen Moeders mooiste, een boek over de schone schijn van het uiterlijk. Weliswaar zijn de algemene opvattingen over schoonheid door de eeuwen heen in veel culturen hetzelfde gebleven - grote ogen, een gave huid en een symmetrisch gezicht - maar de laatste jaren heeft het schoonheidsideaal een vorm aangenomen die volstrekt belachelijk is, vindt Woertman. "In de jaren zestig belichaamde Marilyn Monroe de ideale vrouw. Nu zouden we haar ronduit mollig vinden. Sinds het broodmagere model Twiggy in de jaren zeventig zijn de normen gaan verschuiven.

Het streven naar schoonheid is van alle tijden, maar het ideaalbeeld is nog nooit zo onrealistisch geweest als nu." En toch spiegelen we ons aan dat schoonheidsideaal. "Mensen willen zichzelf nu eenmaal graag ergens mee vergelijken", zegt Woertman. "Ze willen weten waar ze zich bevinden op de schaal van mooi en lelijk. We worden bovendien dagelijks geconfronteerd met aantrekkelijke, gespierde, slanke, jonge mannen en vrouwen in films, reclames en tijdschriften. Maar daarbij vergeten we dat al die coverfoto's uitvoerig worden gemanipuleerd en alle oneffenheden geretoucheerd. Of eigenlijk weten we het wel, maar laten we ons toch iedere keer weer bedonderen." Uit onderzoek komt naar voren dat vrouwen die regelmatig vrouwenbladen lezen meer lijnen, een lagere zelfwaardering hebben, zichzelf minder aantrekkelijk vinden en een minder kritische houding ten aanzien van het schoonheidsideaal hebben. Ander onderzoek wees uit dat als vrouwen in de spiegel kijken, ze een dikker lichaam zien dan ze in werkelijkheid hebben. Woertman: "Veel vrouwen laten hun leven beheersen door het verschil tussen hun feitelijke lichaam en hun ideale lichaamsbeeld."

Dr. Liesbeth Woertman is docent en onderzoeker aan de Universiteit van Utrecht en promoveerde in 1994 op het proefschrift 'Beelden van een lichaam'. Het onderwerp boeit haar mateloos, zegt ze. "Mijn fascinatie gaat niet zozeer uit naar feitelijke schoonheid, maar naar al die verschillende ervaringen in en met hetzelfde lichaam. Hoe is het mogelijk dat veel vrouwen zichzelf lelijk vinden, terwijl er aan de buitenkant niets bijzonders te zien is? En hoe is het toch mogelijk dat hoogopgeleide vrouwen zichzelf iedere dag wegen en dat het aangegeven gewicht op de weegschaal bepaalt hoe hun dag verloopt?"

Voor haar onderzoek ondervroeg ze ruim duizend mensen tussen de 12 en 76 jaar over hun eigen lichaam en dat van anderen. Bijna driekwart van de vrouwen bleek wel iets te voelen voor een cosmetische verandering, evenals meer dan de helft van de mannen. "We zijn nog nooit zo ontevreden over ons lichaam geweest als nu." Als mogelijke verklaring voor die welhaast obsessieve aandacht voor het uiterlijk noemt ze in haar onlangs verschenen boek de toegenomen welvaart, die ervoor gezorgd heeft dat we meer geld en tijd hebben om aan ons uiterlijk te besteden. Ook de toename van het aantal alleenstaanden en het gegeven dat mensen zich tot op oudere leeftijd op de relatiemarkt begeven spelen een rol. Een andere oorzaak is het wegvallen van grote gemeenschappelijke kaders waaraan wij onze identiteit kunnen ontlenen, zowel op politiek als religieus gebied. "In deze individualistische samenleving lijkt het lichaam het enige te zijn dat overblijft om uitdrukking te kunnen geven aan wie wij zijn." In onze tijd krijgt het uiterlijk daarom een aandacht die buiten alle proporties is, vindt Woertman. "We zijn doorgeslagen. Mensen beoordelen zichzelf en elkaar de hele dag en het uiterlijk speelt daarbij een belangrijke rol. Vooral vrouwen en meisjes onderling kunnen er wat van." Bovendien koppelen we aan schoonheid ook allerlei psychologische eigenschappen. Fysiek aantrekkelijke mensen hebben een streepje voor, blijkt uit diverse onderzoeken. Mooie mensen verdienen bijvoorbeeld meer geld. Woertman: "De mens is decoratie geworden. Werd vroeger het lichaam nog geaccepteerd als van God gegeven; in onze tijd leeft het idee dat schoonheid maakbaar is. Schoonheidsbehandelingen en plastische chirurgie worden steeds gewoner. Een goed uiterlijk lijkt voor iedereen weggelegd als je er maar voldoende tijd, geld en energie insteekt. Er dreigt zelfs een maatschappelijk geluid te ontstaan dat het je eigen schuld is als je niet perfect bent." Maar hoeveel er ook vertimmerd en verbouwd wordt aan een lichaam, het is nog maar de vraag of de eigenaar daar ook daadwerkelijk gelukkiger van wordt. Want schoonheid is, zegt de psychologe, vooral een gevoel. "Als je hartstikke verliefd bent en je weet dat het wederzijds is, dan zul je je veel mooier voelen dan wanneer je slecht geslapen hebt of ruzie hebt gehad. Omgekeerd kun je je ook afvragen of je nu ongelukkig bent door die scheve neus of die dikke billen waarmee je vroeger gepest werd, of dat het misschien toch ergens anders mee te maken heeft.